নিয়মীয়া বাৰ্তা, ৩০ আগষ্ট ১৭
যোৱা ১৩ আগষ্টত আমেৰিকাৰ ভাৰ্জিনীয়া প্ৰদেশৰ ছাৰ্লটভিলত সোপন্থীক একত্ৰিত কৰিবলৈ আহ্বান কৰা এক গণ সন্মিলনত এই কাৰ্যৰ প্ৰতিবাদকাৰী গোট এটাক এজন ‘স্বেতাংগ শ্ৰেষ্ঠ’ মনোভাবাপন্ন যুৱকে ইচ্ছাকৃতভাৱে গাড়ীৰে মহতিয়াই এজনক হত্যা আৰু ১৯ জনক আঘাত হানে। ৰাষ্ট্ৰপতি ট্ৰাম্পে এই কাৰ্যক বীনা দ্বিধাই গৰিহণা দিয়াত ব্যৰ্থ হৈছে। আমেৰিকাত ক্ৰমবৰ্ধমান বৰ্ণ বিদ্বেষ আৰু ঘৃণাজনিত অপৰাধ স্বত্বেও দেশৰ নেতৃবৃন্দই মুখ খুলি প্ৰতিবাদ নকৰা পৰ্যবেক্ষণ কৰি ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ এখন কমিটিয়ে দেশখনক সাৱধান বাণী শুনাইছে। ট্ৰাম্পৰ বৈদেশিক সচিব টিলাৰছনে ট্ৰাম্পে সমৰ্থকসকলক তোষণ কৰি কৈ থকা কথাবাৰ্তা চৰকাৰী ভাষ্য নহয়, বৰং ট্ৰাম্পৰ নিজা বুলি কবলৈ বাধ্য হৈছে। স্বেতাংগ শ্ৰেষ্ঠ মনোভাবৰ নিৰ্লজ্জ প্ৰদৰ্শনেই নহয়, এই মনোভাৱাপন্নসকলে আইনক বুঢ়া আঙুলী দেখুৱাই সংঘটিত কৰি থকা ঘটনাসমূহৰ বিৰুদ্ধে সাধাৰণ ৰাইজেও মাত নামাতি বা নেদেখা যেন দেখুৱাই মনে মনে থকা কাৰ্য গ্ৰহণযোগ্য নহয় বুলি বহুজন উত্কণ্ঠিত হৈ উঠিছে।
আমেৰিকাৰ প্ৰসঙ্গ কিয়? ‘অসমত অসমীয়াৰ প্ৰভূত্ব থাকিবই লাগিব, নহ’লে...’ হুংকাৰ আৰু আমেৰিকাত একাংশৰ ‘শ্বেতাংগ শ্ৰেষ্ঠ’ মনোভাবৰ মাজত পাৰ্থক্য কিমান? প্ৰভূত্বৰ বিপৰিত হৈছে দাসত্ব। মই প্ৰভূ হ’লে আন বোৰ কি দাস? ‘মৰিব জানো-মাৰিবও জানো’ আৰু ছাৰ্লটভিলৰ গাড়ীৰে মহতিয়াই মানুহ হত্যা ঘটনাটোৰ মাজৰ দূৰত্ব কিমান? আমেৰিকাত যদি ট্ৰাম্পে জনতোষণ কৰিছে আৰু আমাৰ ইয়াত কৰিছে একাংশ বুদ্ধিজীৱিয়ে।
কিছু মাহ পূৰ্বে চিলাপথাৰ আৰু সদ্য সংঘটিত নগাওঁৰ ঘটনাটোক বঙালীয়ে খিলঞ্জীয়াক পদানত কৰিবলৈ কৰি থকা ষড়যন্ত্ৰৰ বহিৰ্প্ৰকাশ বুলি এচাম অতি উগ্ৰ জাতীয়তাবাদীয়ে তদন্ত-বিচাৰলৈ বাট নাচাই ৰায় দি তীব্ৰ প্ৰচাৰ চলাইছে। আৱেগ জগাই তুলি হোজা জনসাধাৰণক বঙালীৰ বিৰুদ্ধে সংগঠিত কৰিছে। সংবাদমাধ্যমে ইয়াত সাৰ পানী যোগাইছে। বয়োজেষ্ঠ্য প্ৰবুদ্ধ বৰ্গই হয় নীৰৱতা অৱলম্বন কৰিছে, নহয় মৃদু প্ৰতিৱাদহে কৰিছে। একাংশ ‘প্ৰবুদ্ধ’ই প্ৰকাৰন্তৰে উচতনি দিছে।
অলপতে আপোনজনক হেৰুওৱাৰ বিষাদগ্ৰস্ততাৰ মাজতেই নগাঁওৰ ঘটনাটোক বঙালীৰ খিলঞ্জীয়াৰ ওপৰত আক্ৰমনৰ ৰূপ দিয়া অপপ্ৰচাৰত বিৱেক প্ৰহৰীসকলৰ নীৰৱতাত অধিক হতাশ হৈ পৰিছোঁ। ‘মিলিব লাগে, মিলাব লাগে’ জাতি গঠণ প্ৰক্ৰিয়াত বিশ্বাসী অসমবাসীৰ হৈ দায়িত্ব পালন কৰি লিখিছোঁ।
তথাকথিত ‘ইছলামিক ৰাষ্ট্ৰ’ৰ নৰসংহাৰ অসংখ্য শান্তিপ্ৰিয় ইছলাম ধৰ্মাৱলম্বীয়ে কৰা নুবুজায়। জনৈক বঙালী দোকানীয়ে ছান্দা উঠাব বা আন কিবা কামত যোৱা প্ৰাক্তন সন্ত্ৰাষবাদীক কৰা প্ৰহাৰ বঙালীয়ে অসমীয়াক কৰা প্ৰহাৰ কেনেদৰে হয়? অপ্ৰৰোচিত নে প্ৰৰোচিত কোনে ৰায় দিব? মূহূৰ্তৰ ভিডিঅ’ চাই নিমিষতে ‘মিডিয়া ট্ৰায়েল’ নিচ্চয় কৰিব পাৰি। আমি বিচাৰকৰ ৰায়লৈ ৰ’ব নালাগিবনে? একেদৰে চিলাপথাৰত শ্বহীদ বেদীত কৰা অপকাৰ্যইকেই বা কেনেদৰে জাতিগত ৰূপ দিয়া যায়? এই দুটা বিক্ষিপ্ত ঘটনা কোনো এক পৰিকল্পিত যড়যন্ত্ৰৰ প্ৰকাশ বুলি দাঙি ধৰা কাৰ্য অবোধ মনৰ পৰিচয় নে পৰিকল্পিত উচতনি?
আটাইতকৈ ভয়ঙ্কৰ কথাটো হৈছে সংবাদমাধ্যমে বিচাৰকৰ আসন গ্ৰহন কৰাৰ প্ৰৱণতা। ‘.....দাস এণ্টাৰপ্ৰাইজ ব্যবসায়িক প্ৰতিষ্ঠানত ২২ আগষ্টত প্ৰাক্তন আলফা সদস্যৰ এটা দলৰ ওপৰত ষড়যন্ত্ৰমূলক আক্ৰমনৰ ঘটনাক লৈ...’, এয়া ২৫ আগষ্টত নিয়মীয়া বাৰ্তাত মূল বাতৰি ৰূপত প্ৰকাশিত বাতৰিটোৰ আৰম্ভণীৰ কিয়দংশ। ‘ষড়যন্ত্ৰমূলক আক্ৰমন’! এয়া অনুসন্ধানমূলক সাংবাদিকতা নে বিচাৰকৰ ৰায়? লগতে প্ৰাক্তন সন্ত্ৰাষবাদীৰ ‘মৰিব জানো-মাৰিবও জানো’ ভীতি প্ৰদৰ্শনকাৰী হুঙ্কাৰক জাতীয় বীৰৰ উক্তিৰ মৰ্যাদাৰ শিৰোনামাত দিয়া হৈছে। এয়া প্ৰৰোচনা নহয়নে? আন আন বাতৰিকাকতো যে ব্যতিক্ৰম আছিল এনে নহয়। সংবাদ মাধ্যমৰ মাজত জনতোষনৰ এক অঘোষিত প্ৰতিযোগিতাহে চলিছে। একাঠি চৰা অসমৰ এচাম বয়োজেষ্ঠ্য ‘প্ৰবুদ্ধ’। নিয়মীয়া বাৰ্তাৰ ২৭ আগষ্টৰ ১১ পৃষ্ঠাত ডঃ হীৰেন গোঁহাই, ডঃ দীনেশ বৈশ্যকে ধৰি কেইবাজনো বিশিষ্ট ব্যক্তিয়ে স্বাক্ষৰ কৰা বুলি উল্লেখ কৰা এটা বিবৃতি পঢ়িলো। তেওঁলোকে ৰায় দিছে, ‘নগাৱত সংঘটিত ঘটনাই অসমীয়া জাতিক চূড়ান্তভাৱে অপমান কৰিছে।’ তেওঁলোকে ঘটনাৰ প্ৰতিবাদ নিজে কৰিছেই, ৰাজ্যবাসীকো কৰিবলৈ আহ্বান জনাইছে। ‘মৰিব জানো-মাৰিবও জানো’ৰ দৰে মুকলিকৈ নকৰিলেও এই আহ্বান ধূসৰিত প্ৰৰোচনা নেকি বিচাৰৰ প্ৰয়োজন আছে। ‘এই ঘটনা অসমীয়া জাতিক পংগু কৰি এই ভুখণ্ডক ভাৰতীয়কৰণ কৰাৰ গুপুত যড়যন্ত্ৰৰে অংশবিশেষ’ কাৰণ ‘যি দুজন বঙালী যুৱ ব্যবসায়ীয়ে অসমৰ মাটিত দুজনকৈ অসমীয়া যুবকক মিৰ্মমভাৱে প্ৰহাৰ কৰাৰ সাহস কৰিলে, সেই দুয়োজন বিজেপি আৰু আৰ এছ এছ লগত জড়িত ব্যক্তি।’ বিচাৰকলৈ অপেক্ষা নকৰি তেওঁলোকে কি অনুসন্ধানৰ ভিত্তিত এই ৰায় প্ৰদান কৰিছে? এই নাভূত-নাশ্ৰুত প্ৰতিপাদনত এতিয়া আমি বুৰ্বক অসমীয়া পতিয়ন যাব লাগে! হাস্যকৰভাৱে আকৌ নিজকে বুজনিও দিছে, ‘অসমত থকা সকলো বাংলাভাষীক এই দুজন বাংলাভাষী যুৱকে প্ৰতিনিধিত্ব কৰে বুলি ভৱাটোও যুক্তিসঙ্গত কথা নহয়।’ তেনেহ’ল কেলেই অসমৰ বৃহত্তৰ বঙালী সমাজক আহ্বান জনাইছে (নে সকিয়নী দিছে), ‘অসমত থাকি অসমীয়া জাতিৰ প্ৰতি দেখুওৱা এই চৰম অপমানজনক আচৰণৰ প্ৰতিবাদ কৰক, অন্যথা অসমত থকা সমূহ বঙালী লোকেই অসমীয়াৰ শত্ৰু বুলি যি ধাৰণা আজি যড়যন্ত্ৰমূলকভাৱে দিবলৈ চেষ্টা কৰা হৈছে, কাইলৈ সেয়াই সত্য বুলি প্ৰমাণিত হবলৈ বাধ্য।’ কি অদ্ভূত যুক্তি! কোনে বঙালীক অসমীয়াৰ শত্ৰু বুলি ধাৰণা দিবলৈ চেষ্টা কৰিছে? যি কৰিছে তেওঁকহে থকা-সৰকা কৰিব লাগে। নীৰিহ বঙালীক কিয়? কিবা যদি যড়যন্ত্ৰ আছে উদঙাই কিয় দিয়া নাই। ধৃষ্টতাৰো সীমা আছে, ভণ্ডামীৰো সীমা আছে। ৰত্নাকৰ বাল্মিকী হৈছিল। পিছে আত্মসমৰ্পণকাৰী দুই প্ৰাক্তন আলফা ধোৱা তুলসীৰ পাত হৈ পৰিছিল নে নাই বাতৰিকাকত বা বুদ্ধিজীবিৰ ছাৰ্টিফিকেটতত আমি সাধাৰণ বুদ্ধিবৃত্তিৰ মানুহ পতিয়ন যাব পৰা নাই। দুই ব্যৱসায়ী বঙালী যুবকক বুদ্ধিজীৱিয়ে বীনাবিচাৰে শূলত দিয়াৰ দাবীও শান্তিকামী অসমীয়াই সমৰ্থন নকৰে।
‘অসম ভুখণ্ডক ভাৰতীয়কৰণ’ কৰিবলৈ ‘গুপুত যড়যন্ত্ৰ’ কৰিব নালাগে।
বান-ভগদত্ত, উষা-অনিৰুদ্ধ, কামাখ্যা-বশিষ্ঠ আশ্ৰমৰ দেশ এই অসম ভূমি। মহাপুৰুষজনাই সৌ তাহানিয়ে অসম ভূমি ভাগৱত পুৰাণ, কীৰ্তনৰ পবিত্ৰ বাণীৰে সাংস্কৃতিক ভাৰতৰ সৈতে নিচিঙা এনাজৰীৰে বান্ধি থৈ গৈছে। স্বৰ্গদেউসকলে সৌ তাহানিয়ে ভাৰতভূমিৰ পৰা যোগ্যজনক উপযুক্ত স্থানত থাপি জাতি নিৰ্মাণ কৰিছে, নিজেও ভাৰতৰ ধৰ্ম লৈছে। তেখেতসকলে স্বকীয়তl বিসৰ্জন কৰা নাছিল, বৈচিত্ৰও সংৰক্ষণ কৰিছিল। আমিও কৰিম। বিচিত্ৰতাৰ মাজত একতাই হৈছে সাংস্কৃতিক ভাৰত। এই সংস্কৃতিৰ বিস্তাৰভূমি প্ৰকৃতিৰ সৃষ্টি এক অখণ্ড ভূমিখণ্ড। আধূনিক অসম ভাৰত গণতন্ত্ৰৰ অন্যতম ৰাজ্য।
আমাৰ অসম ২৭ আগষ্টত বিশিষ্ট অধ্যাপক ডঃ প্ৰশান্ত চক্ৰবৰ্তীদেৱে ‘বিভেদ-বীণা বাজে কিয় আজি?’ কিয় লিখনীৰ মাজেৰে অন্তৰৰ ব্যথা প্ৰকাশ কৰিছে। অসমবাসী বঙালীয়ে অসমীয়া জাতিৰ প্ৰতি আগবঢ়োৱা বিশিষ্ট বৰঙণীৰ উল্লেখ কৰিছে। ডঃ চক্ৰবৰ্তীৰ ফেছবুকৰ এটা পোষ্টো মোৰ চকুত পৰিছে। অকপটে কৈছে, ‘বঙলা যদি মোৰ মাতৃভাষা, অসমীয়া মোৰ ধাত্ৰীভাষা। মোৰ দুগৰাকী মা। যশোদা আৰু দৈবকী। মই দুটা আৰ্য ভাষা জানো। লিখিব জানো, পঢ়িব জানো আৰু ক’বও জানো। বিহু আহিলে, ঢোল পেঁপা গগনাৰ মাতত আমাক তেজতো আনন্দৰ লহৰ উঠে। মইও চতৰ সংক্ৰান্তিত গৰুক গা ধুৱাওঁ। পুহৰ মাঘ বিহুত আমিও ভেলাঘৰ সজাওঁ। কাতি বিহুত ধান খেতিত তুলসীৰ তলত চাকি দিওঁ। আমাৰ সাজ-পোচাক, খাদ্যাভ্যাস, ব্যবহাৰত কিমান মিল। খেজুৰৰ গুৰ দি চুঙা পিঠা খাওঁ। দুটা বৰ্ণ বাদ দিলে আমাৰ বৰ্ণমালাও একে। উচ্চাৰণত সামান্য পাৰ্থক্য। দুই পাৰতে আমাৰ সহাৱস্থান। আনকি বৰাকৰো কোনো কোনো ঠাইত অসমীয়া গাওঁ।’
হিয়াৰ আমঠু ভুপেন হাজৰিকাই উদাত্ত কণ্ঠেৰে গাই যোৱা কথাখিনি আজি কিয় ডঃ চক্ৰবৰ্তীয়ে দুখেৰে আমাক ক’বলগীয়া হৈছে। মোক অসমীয়া হিচাপে ভৱাই তুলিছে, লজ্জিত কৰিছে। কিয় তেওঁলোকে বাৰে বাৰে অগ্নি পৰীক্ষা দিব লাগে! মোৰ দৰে অসমীয়াইও প্ৰশ্ন কৰিছে।
আজি ব্ৰিটেইন, আমেৰিকাত ভাৰতীয়জনে গৌৰৱেৰে ব্ৰিটিছ-ভাৰতীয় বা আমেৰিকান-ভাৰতীয় বুলি পৰিচয় দিছে। নিজৰ কলা-সংস্কৃতি অক্ষুন্ন ৰাখিও বৃহত্তৰ জাতিটোত জীন গৈছে। অসমবাসী বঙালীজনে কেলেই অসমীয়া-বঙালী বুলি আমাৰ সন্মানৰ পৰা বঞ্চিত হৈছে? এনে পাৰস্পৰিক স্নেহ-সন্মানেৰে জাতি গঠণৰ প্ৰচেষ্টা অসমত অসমীয়াৰ নেতৃত্বত আৰম্ভ হ’ব লাগিব। এনে আন্তৰিক প্ৰচেষ্টা অবিহনে বঙালীক গৰিহণা দিব পৰা নাযায়। হিন্দু বঙালী শৰণাৰ্থীক নাগৰিকত্ব দিয়া-নিদিয়া প্ৰসঙ্গ সুকীয়া। যদিও এই ক্ষেত্ৰতো উগ্ৰ জাতীয়তাবাদীৰ মনোভাৱ ৰাষ্ট্ৰসংঘ আৰু সভ্য জাতি সমূহৰ মুল্যবোধ বা নীতিৰ পৰিপন্থী। চেকনিৰে পাৰ হৈ অহা তথ্যৰ শূ্ণ্যগৰ্ভ (Filter Bubble)ত বাস কৰা আঞ্চলিক সংবাদমাধ্যমত একছত্ৰীভাবে দপদপাই একাংশ বুদ্ধিজীৱি বিশ্বজনীন ধ্যান-ধাৰণা ৰহিত হোৱাই স্বাভাৱিক।
একাংশৰ অপপ্ৰচাৰ সমগ্ৰ অসমীয়াই সমৰ্থন কৰে বুলি প্ৰতিষ্ঠা কৰাৰ দৰে আত্মঘাটী কাৰ্যৰ পৰা বুদ্ধিজীবী আৰু সাংবাদিক বিৰত হওঁক। আজি হেজাৰ লক্ষ অসমীয়া যুৱক ভাৰতৰ বিভিন্ন প্ৰদেশত কৰ্মৰত। আমাৰ দৰে মুষ্টিমেয় অসমীয়া বিদেশতো আছোঁ। খিলঞ্জীয়াৰ ‘প্ৰভূত্ব’ৰ ধাৰণাটো সকলো দেশতে প্ৰযোজ্য হ’লে দেখোন আসমৰ বাহিৰত আমিবোৰো দাসত্বত বন্দী হৈ পৰিম। সভ্য জাতিয়ে প্ৰভূত্ব নচলায়। উত্কৰ্ষৰ বাবে সৃষ্টিশীল সাধনাহে কৰে। অস্তিত্বৰ সঙ্কট অনুভৱ কৰিলে দুগুণ শ্ৰম কৰে, সৃষ্টিশীল কামত মনোনিবেশ কৰে, প্ৰয়োজন হ’লে বুদ্ধিদীপ্ততাৰে ৰাজনৈতিক সন্ধিও কৰে। মোৰ বিশেষ যোগ্যতা নাই, তথাপিও অসমীয়াৰ অস্তিত্বৰ সঙ্কট নিৰাময়ৰ ক্ষেত্ৰত ‘আমি যড়যন্ত্ৰৰ বলি’ বা ‘নীপিড়িত’ এই মানসিকতা ত্যাগ প্ৰথম চৰ্ত বুলি লিখিছিলো। সমাধান আহিব তাৰ পিছতহে। নিয়মীয়া বাৰ্তাৰ ২৮ আগষ্টৰ সম্পাদকীয় পৃষ্ঠাত ‘অসমীয়া জাতীয়তাবাদ কোন দিশে?’ শীৰ্ষক নিবন্ধত সুমন্ত চলিহাই গুৰুত্বপূৰ্ণ আলোকপাত কৰিছে। অসম-আসমীয়াৰ চিন্তাত টোপনি ক্ষতি আমাৰ দৰে বহু সাধাৰণ অসমীয়াইও কৰে। জীৱনৰ পাচোটা দশক গৰকা এই নিঃকিনৰ দেশ-বিদেশৰ সামান্য জ্ঞান-অভিজ্ঞতাৰে কৈছো, এইসকল বুদ্ধিজীৱিৰ কথা-কাণ্ড আতি ভয়ানক। ৰোৱাণ্ডাৰ জেন’ছাইদৰ দৰে অসমতো ভাতৃঘাটী ৰক্তাক্ত সংঘৰ্ষ ঘটাব পৰা প্ৰৰোচনাৰ বীজ আছে তেওঁলোকৰ কাণ্ডকাৰখানাত।
অগ্নিকবি কমলা কান্তৰ সকিয়নী আমাৰ কৰ্ণ পটহত অহৰহ বাজে। কৱিয়ে ‘ধিক অসমীয়া মানুহ নহয়, অসম স্মশান নোহে কোনো কয়’ বুলিছিল ঠিকেই, কিন্তু আচলতে আমাক সঞ্জীৱনী মন্ত্ৰহে শুনাইছিল। আজি সুধাকণ্ঠৰ অভাৱ অনুভৱ হৈছে।
সংখ্যা লঘূ কোনো সম্প্ৰদায়
ভয়াৰ্ত মনটিৰ
নুফুটা আৰ্তনাদ
নিজেই প্ৰকাশ কৰি
মই যেন এটি নিৰাপত্তা হওঁ __
মই যেন এটি সুধাকণ্ঠ হওঁ।
নতুন প্ৰজন্মই অগ্নিকৱিক সৰোগত কৰিব লাগিব, ভূপেন হাজৰিকাক লাগিব। সুধাকণ্ঠৰ প্ৰতিটো গানৰ মৰ্মৰে উদ্বুদ্ধ হৈ অগ্নিযুগৰ ফিৰিঙতি হৈ নতুন অসম গঢ়িব লাগিব।
দৈনিক জনমভূমি, ১৯ জুন ২০১৭
লুইচ কে’ৰলে ৰচিত ‘আশ্চৰ্যৰ দেশত এলিচৰ ৰোমাঞ্চকৰ অভিযান’ (Alice's Adventures in Wonderland) ১৮৭১ চনত প্ৰকাশিত। ইয়াৰ ছমাহৰ পিছত কে’ৰলে উত্তৰভাগ হিচাপে 'আয়নার মাজেৰে' (Through the Looking Glass) ৰচনা কৰিছিল। লুইচ কে’ৰল দৰাচলতে অক্সফৰ্ড বিশ্ববিদ্যালয়ৰ গণিতৰ অধ্যাপক চাৰ্লচ লুটউইজ ডজচনৰ ছদ্মনাম। কাহিনী ভাগত এলিচ আয়নাৰে বগাই পুণৰাই বিস্ময়কৰ দেশখনত প্ৰবেশ কৰি বহু দূৰলৈ নেত্ৰপাত কৰিবলৈ সক্ষম হৈছিল। বাৰটা অধ্যায়েৰে সমৃদ্ধ নৱমটো অধ্যায়ত ৰাঙলী ৰাণীয়ে এলিচক কৈছিল, ‘এইফালে চোৱা, ইয়াত একেখিনি ঠাইত স্থিৰ হৈ থাকিবলৈকে তুমি যথাসাধ্য দৌৰি থাকিব লাগিব।’ জুনৰ প্ৰথমটো সপ্তাহত আমেৰিকাৰ নিউ অৰ্লীনছত আন্তৰাষ্ট্ৰীয় বিজ্ঞান সন্মিলনত একাধিক বক্তৃতাত ইয়াৰ উল্লেখ শুনি অনুসন্ধিত্সা জাগি উঠিছিল। শিশু মনোৰঞ্জনকাৰী কাহিনীটোৰ ৰাণীৰ এইষাৰ কথাত জীৱ-বিজ্ঞানীসকলে জীৱ-জগতৰ বিৱৰ্তন সম্বন্ধীয় তত্বৰ উমান পাইছিল। ১৯৭৩ চনত আগবঢ়োৱা ‘ৰাঙলী ৰাণী’ (‘Red Queen’) নামেৰে জনাজাত এই তত্ব অনুসৰি প্ৰজাতি এটাই আগবাঢ়ি যোৱাটোতো দূৰৰেই কথা, প্ৰতিদ্বন্দী প্ৰজাতিসমূহৰ মাজত নিজৰ বৰ্তমানৰ স্থান বৰ্তাই ৰাখিবলৈকে অবিৰাম দৌৰি থাকিব লাগিব (বংশগতিমূলক বিৱৰ্তনৰ ধাৰা অক্ষুন্ন ৰাখিবলৈ পাৰিব লাগিব)। ই যেন বিৱৰ্তনৰ গতিশীল সমৰসজ্জা (dynamic arms race)। বহু চিকাৰী-চিকাৰ প্ৰজাতি যোৰৰ মাজত ইয়াৰ উদাহৰণ দেখা যায়—শহাই শিয়ালতকৈ বেগেৰে দৌৰে কাৰণ তাৰ বাবে ই জীয়াই থকাৰ সংগ্ৰাম, যি ক্ষেত্ৰত শিয়ালটোৰ বাবে ই এক ভোজৰ আয়োজন।
সামাজিক বিবৰ্তনতটো ‘ৰাঙলী ৰাণী’ তত্বৰ এটা সমান্তৰাল ধাৰণা প্ৰযোজ্য হ’ব পাৰে নেকি?
আজি অসমীয়াৰ মাজত আতঙ্ক, ভাষা-সংস্কৃতি বিলুপ্তিৰ আশঙ্কা। একাংশৰ ভাৱ হৈছে চুবুৰীয়া জাতিয়ে সাংস্কৃতিক আক্ৰমণ কৰিছে, আগ্ৰাসন কৰিছে। যড়যন্ত্ৰৰ বলী হৈছোঁ। এই ক্ষেত্ৰত ‘ৰাঙলী ৰাণী’ তত্বৰ সামাজিক সমান্তৰাল কি হ’ব, ভাবি চোৱাটো অমূলক নহ’ব। এই তত্ব অনুসৰি আমি প্ৰাণেপনে দৌৰিব লাগিব। চিন্তাৰ স্থবিৰতা ভাঙি এয়া সৃষ্টিশীল পৰিবৰ্তনৰ দৌৰ। বৰ্তমানৰ স্থিতি অক্ষুন্ন ৰাখিবলৈকে প্ৰাণেপনে দৌৰিব লাগিব। আগবাঢ়ি যাবলৈ হলে কৌশলী প্ৰখৰ বুদ্ধিদীপ্ততা লাগিব। অথচ জাতি-ৰক্ষাৰ অভিভাৱক জাতীয় সংগঠন বা চিন্তাবিদসকলৰ চিন্তা-ধাৰণাৰ স্থবিৰতা লক্ষণীয়। পুৰণি মানসিকতা, চিন্তাৰ স্থবিৰতা অসমীয়াৰ বিৱৰ্তনৰ অন্তৰায়। আমাৰ সমস্যাৰ নব্বৈৰ আবেগ-অনুভূতিভৰা বৰ্ণনাটো পুৰণি হ’ল। আওপুৰণি চিন্তাধাৰাৰে একবিংশ শতিকাত জাতিসমূহৰ মাজৰ প্ৰতিযোগিতাত স্থান অক্ষুন্ন ৰখাটো সম্ভব নহয়।
পৃথিবীৰ যি কোনো দুখন দেশৰ সীমাত পানী নসৰকা বেৰৰ উদাহৰণ নাই। অধুনাবিলুপ্ত ‘বাৰ্লিন ৱাল’ৰ ২৮ (১৯৬১-৮৯) বছৰীয়া ইতিহাসত পূব জাৰ্মানীৰ হাজাৰ হাজাৰ হতাশাগ্ৰস্ত মানৱ সশস্ত্ৰ প্ৰহৰীৰ তীক্ষ্ণ নজৰৰ মাজতো অদৃষ্টৰ হাতত প্ৰাণ সপি পাৰ হৈ পশ্চিম জাৰ্মানীলৈ আহিছিল। যেতিয়া দুখন দেশ প্ৰাকৃতিকভাৱে অখণ্ড এক ভৌগলিক ক্ষেত্ৰৰ অন্তৰ্গত হয়, যদি একে ইতিহাস থাকে, এখন নিশ্ছিদ্ৰ বেৰ অবাস্তব। দুৰ্যোগত আক্ৰান্ত আৰু যুদ্ধবিধ্বস্ত আতুৰ মানুহক কোনো মানৱ নিৰ্মিত প্ৰাচীৰে বাধা দি ৰাখিব নোৱাৰে। মহাসাগৰৰ বাধা নেওচিও আতুৰ মানুহে প্ৰব্ৰজন কৰে—এই কথা সাম্প্ৰতিক বিশ্ব ঘটনা-প্ৰবাহৰ সৈতে সামান্য সম্বন্ধ থকাজনেও বুজিব পাৰে। অৰ্থনৈতিক প্ৰব্ৰজনকাৰীকো প্ৰাচীৰ নিৰ্মাণ কৰি বাধা দিয়াত সফলতা দেখা নাযায়। অবৈধ প্ৰবেশ নিয়ন্ত্ৰণৰ বাবে প্ৰাচীৰ ব্যতিৰেকেও আন বুদ্ধিদীপ্ত উপায় আছে নেকি? চাৰিটা দশক একেটা কথাতেই লাগি থকাৰ পিচত অন্ততঃ চিন্তা-চৰ্চা আৰম্ভ কৰিব পৰা যায়। আন আন দেশে কি কৰিছে চকু দিব পৰা যায়। যোৱা ২৩ মে’ত দৈনিক জনমভূমিৰ সম্পাদক উত্পল বৰুৱাৰ গ্ৰন্থ উন্মোচনী সভাখনত ভাগ লোৱাৰ সৌভাগ্য হৈছিল। স্বনামধন্য ধীৰেন বেজবৰুৱা আৰু হিৰণ্য কুমাৰ ভট্টাচাৰ্যদেৱে এই সন্দৰ্ভত নতুন কথা কৈছিল। ভট্টাচাৰ্যদেৱে নিজৰে পুৰণি চিন্তা সলনি হৈছে বুলি অকপটে কৈছিল। আমাক মুকলি-মূৰীয়া তৰ্ক-বিতৰ্ক লাগে, নতুন চিন্তাৰ ধুমুহা লাগে।
‘সাংবিধানিক ৰক্ষা কৱচ’, ‘১৯৪৭, ৫১ নে ৭১’ কিম্বা ‘নাগৰিক পঞ্জী’ৰ ক্ষেত্ৰত এশাশুধীয়াকৈ লাগি থকাটো আমাৰ একাগ্ৰতা আৰু দেশপ্ৰেমৰ নিদৰ্শন। চৰকাৰে সিদ্ধান্ত লোৱাত পলম কৰাত বা কাৰ্যকৰীকৰণৰ জঠৰতাত আমি সচকিত হৈছোঁ। কিন্তু এইবোৰ জাতি নিৰাপত্তাৰ বীমা নহয়। বিলুপ্তিপ্ৰায় প্ৰাণী প্ৰজাতি এটাৰ সংৰক্ষণ প্ৰচেষ্টাৰ দৰে পৰনিৰ্ভৰশীল, সাধন হলেও সামান্য সকাহ। নিৰাপত্তাৰ মিছা নিশ্চয়তাত হিতে বিপৰীত হ’বও পাৰে। সামাজিক ক্ষেত্ৰত যদি ‘ৰাঙলী ৰাণী’ তত্বৰ কিবা প্ৰাসঙ্গিকতা আছে, এইবোৰৰ সাধন প্ৰচেষ্টা প্ৰাণেপনে দৌৰাৰ সামাৰ্থক নহয়। তদুপৰি এবছৰত ৰাজ্যচৰকাৰখনে আদায় কৰি আনিব এই আশাও শিশুসুলভ। ২৩ মে’ত ৰাজ্যিক চৰকাৰখনৰ প্ৰথমটো বৰ্ষপূৰ্তিত বহুজনে আশাভঙ্গৰ বেদনা প্ৰকাশ কৰিছে। ‘দেৱালৰ লিখনী’ৰ কথা কৈ সকীয়াই দিছে, চৰকাৰৰ পতন হ’ব বুলি কৈছে। এখন চৰকাৰৰ পতন আৰু আন এখনৰ গঠন গণতান্ত্ৰিক প্ৰক্ৰিয়টোৰ আধাৰ। ইয়াত অস্বাভাবিকতা নাই। ‘দেৱালৰ লিখনী’ ৰাজনৈতিক দলে নিজা ধৰণে পঢ়ে। হয়তো সঠিককৈ হে পঢ়ে। কাৰণ তেওঁলোকেহে ৰাইজৰ বিচাৰত সন্মুখীন হয়। সকীয়াই দিয়াটো বিজ্ঞজনৰ সময়ৰ অপচয়। অলপতে গ্ৰেট ব্ৰিটেইনৰ প্ৰধান মন্ত্ৰী থেৰেজা মে’ই একছ্ত্ৰী ক্ষমতা আহৰণৰ তাগিদাত অপৰাজেয় ভাৱেৰে আবতৰীয়া নিৰ্বাচন ঘোষণা কৰি মুখ থেকেচা খালে। মে’ই ‘দেৱালৰ লিখনী’ ভূলকৈ পঢ়িলে, কিন্তু গণতন্ত্ৰৰ বিজয় হল। হয়তো ফলাফল দেশখনৰ বাবে শুভ হব। সাংবাদিক-বুদ্ধিজীবিয়ে বিশ্লেষণ-ব্যাখ্যা কৰিছে, মে’ই ‘দেৱালৰ লিখনী’ ভূলকৈ পঢ়া বুলি বিলাপ কৰা নাই।
মোৰ দৃষ্টিত যোৱা নিৰ্বাচনত জনজাতীয়-খিলঞ্জীয়া-স্থানীয় মানুহৰ যি বিচক্ষণ ৰাজনৈতিক মৈত্ৰী গঢ়ি উঠিছিল সেয়া এক পৰিবৰ্তন। এটা সমসাময়িক সফল ৰাজনৈতিক পৰীক্ষা। জাতিৰ নিৰাপত্তাৰ দিশত এটা বাস্তব পদক্ষেপ। বাকী সফলতা-বিফলতা বিজুতি ভৰা চৰকাৰী যন্ত্ৰটোৰ গতানুগতিক কাৰ্যক্ৰমণিকাৰ পৰিণতি। সাধাৰণতে দুই-এটা বিভাগত মন্ত্ৰী-বিষয়াৰ নেতৃত্ব-কাৰ্যকুশলতাই উল্লেখযোগ্য সফলতা আনে। দুই-চাৰিটা আন কম-বেচি সফলতা আহে। এয়াই ‘সফল’ চৰকাৰৰ সূত্ৰ। একমাত্ৰ চৰকাৰী প্ৰচেষ্টাত দ্ৰুত উন্নয়নৰ উদাহৰণ নাই। সৰ্বাত্মক নহ’লেও দুৰ্নীতি নিৰ্মূলৰ প্ৰচেষ্টা চৰকাৰখনে কৰিছে। সাংবাদিক-বুদ্ধিজীৱীৰ সমালোচনা আৰু বিৰোধীৰ অদৰ্শগত বিৰোধিতাও গতানুগতিক গণতান্ত্ৰিক প্ৰক্ৰিয়া।
আৰ্থ-সামাজিক জটিলতা, সামগ্ৰিক অনগ্ৰসৰতা, জাতি-সম্প্ৰদায়ৰ আকাংখা আৰু সংঘাত ইত্যাদিৰ প্ৰেক্ষাপটত গণতান্ত্ৰিক প্ৰক্ৰিয়াটোৱেই হৈছে আপোচমূলক। নানান বাধ্যবাধকতাৰে ভৰপূৰ। উন্নয়ন লেহেমীয়া। এয়াই বাস্তৱ। কিন্তু দ্ৰুত পৰিবৰ্তন, উন্নয়ন অসমীয়াক লাগে। তেনেহলে উন্নয়নৰ সমস্ত দায়িত্ব চৰকাৰৰ, এই পুৰণি চিন্তা অতিক্ৰম কৰিব লাগিব। আটাইতকৈ উত্তম ৰাজনৈতিক নেতৃত্বও বিচৰা ধৰণৰ উন্নয়নৰ বাবে পৰ্যাপ্ত নহয়। সৰ্বাত্মক পৰিবৰ্তন হ’বলৈ হলে চিকিত্সক, অভিযন্তা, শিক্ষক-অধ্যাপক, অধিবক্তা, সাংবাদিক, সমাজকৰ্মীৰ মাজত নিজস্ব কৰ্ম আৰু চিন্তা-ধাৰণাৰে প্ৰভাৱিত-উদ্দীপ্ত কৰিব পৰা প্ৰেৰণাদায়ী বাটকটীয়া নেতৃত্ব ওলাব লাগিব। মন্ত্ৰী-ৰাজনীতিবিদসকলে এনে মানৱ সম্পদ তৈয়াৰ কৰি দিব পাৰিবনে? সামাজিক আন্দোলন নালাগিবনে? প্ৰতিটো অনুস্থান প্ৰতিষ্ঠানত গুণোত্সৱৰ প্ৰতিযোগিতা-আন্দোলন হ’ব নালাগিবনে? পিছে ক’ত এই জোৱাৰ? সিদিনা সোণাৰীৰ অনুজ এজনে কি ভাবি জানো মোক হঠাতে গুণোত্সবৰ ওপৰত অকণমান লিখি দিবলৈ অনুৰোধ কৰিছিল, তেওঁক হেনো স্কুলত ক’বলৈ মাতিছে। সেই সুযোগতে উদ্যমটোৰ বিষয়ে কিছু অৱগত হৈছিলোঁ। স্কুলসমূহত শিক্ষাবিভাগে পতা গুণোত্সৱ হৈছে দৰাচলতে ক্ৰমাগত উন্নয়নৰ এটা প্ৰণালীৱদ্ধ পদ্ধতি। প্ৰথম পৰ্যায়ত স্কুলসমূহৰ বৰ্তমান পৰিস্থিতিৰ জৰীপ কৰা হৈছে, যাতে আঁসোৱাহ নিৰাময়ৰ নিৰ্দিষ্ট কাৰ্যসূচী লব পৰা যায়। বাতৰিকাকতে সমালোচনা কৰিছে, উপলুঙাও কৰিছে। চৰকাৰ সফল হ’ব, মইও সন্দিহান। কাৰণ চৰকাৰী প্ৰচেষ্টা পৰ্যাপ্ত নহয়। তেনেস্থলত শিক্ষক-অভিভাৱক বা সামগ্ৰিকভাৱে সচেতন নাগৰিকৰ কৰণীয় কি, তেওঁলোক ক’ত? মনোযোগ দিব নালাগে নে? ইংলেণ্ড-আমেৰিকাত ব্যক্তিগত পৰ্যায়ত মানুহৰ ঐতিহাসিক আৰু সাম্প্ৰতিক কল্যাণকামী উদ্যম আৰু কাম-কাজৰ উদাহৰণ দেখোঁ। আমাৰ দেশতো সম্ভাৱনাৰ বীজ দেখিবলৈ পাওঁ, মনটো প্ৰেৰণাত জাগি উঠে। কিন্তু চিন্তা-ধাৰণাত গতিশীলতাহে আহিলেহে উদ্যমৰ বাতাবৰণ হ’ব। চৰকাৰেহে উন্নতি কৰিব লাগিব, এই মন্ত্ৰ আওৰাই থাকিলে নহ’ব। ‘কাইটীয়া বেৰ,’ ‘ৰক্ষা কৱচ,’ বা ‘নাগৰিক পঞ্জী’ৰ ক্ষেত্ৰত যিধৰণৰ এশাশুধীয়াকৈ প্ৰচেষ্টা, তেনে তত্পৰতা জাতীয় জীৱনৰ আন আন ক্ষেত্ৰত কৰিব নালাগিব নে?
মোৰ ৰিণিকি ৰিণিকি মনত আছে, ১৯৭৪ চনত বড়োসকলে যেতিয়া অসমীয়াৰ সলনি ৰোমান লিপি দাবী কৰিছিল, আমি অসমীয়াই অন্তৰত ব্যথা পাইছিলোঁ। সংঘৰ্ষ হৈছিল, কেইবাজনো বড়ো যুবক শ্বহিদ হৈছিল। সেই অসমীয়াই আজি স্বইচ্ছাই ৰোমান লিপি গ্ৰহণ কৰিছে। ইমেইল, ফেছবুক, হোৱাট্ছ এ’পত ৰোমান লিপিত লিখা দোৱান সদৃশ অসমীয়া ভাষাৰ পয়োভৰৰ কথা কৈছো। এই অভ্যাসে অচিৰে সাধাৰণ লিখামিলাতো চানি ধৰিব। অসমীয়া ভাষা-ভাষীৰ সংখ্যা দৰাচলতে বাঢিছে, তুলনামূলক সংখ্যাহে কমিছে। বহুতে ভাঙি নকৈ একাষাৰে সংখ্যা কমা বুলি লিখিছে, মানুহৰ মাজত ভীতিভাৱ সঞ্চাৰ কৰিছে। অথচ এই ধৰণৰ স্বইচ্ছাই বৰ্ণলিপি ত্যাগ কৰা ধৰণৰ আত্মঘাতী কাৰ্যকলাপহে অধিক আশঙ্কাৰ বিষয়। বাহিৰৰ পৰা অহা আক্ৰমন নহয়। এফালে বঙালীৰ প্ৰকোপত ভাষা সঙ্কটাপন্ন বুলি কৈছে, আনফালে স্বইচ্ছাই ভাষাটোক দোৱান কৰি পেলাৱলৈ উদ্যত হৈছে। দোকানী-পোহাৰীয়ে অসমীয়াত চিহ্ন-ফলক লগালেই হ’বনে? কিছু বছৰ পূৰ্বে ইউনিক’ড কনৰ্চটিয়ামে এক তালিকাত বঙলাৰ পিছতহে অসমীয়াক উল্লেখ কৰা কাৰণে বহুতে ওফোন্দ কৰিছিল। ষড়যন্ত্ৰ দেখা পাইছিল। অথচ আজি স্বইচ্ছাই নিজা লিপি ত্যাগ কৰিছোঁ। ইয়াৰ কাৰণ আন নহয়, অসমীয়া বৰ্ণমালাতত লিখিবলৈ যত্সামান্য চেষ্টা কৰিব লাগে। অথচ আমাৰ আওপুৰণি বৰ্ণনাটো স্বাভিমানেৰে ভৰা। আনকি আজিৰ হ’বতাৰিখতো উচ্চাত্মিকাৰ অৱশিষ্ট ওলমি আছে, পঢ়ি তবধ মানিছিলোঁ। যোৱা ২৩ মে’ৰ দৈনিক জনমভূমিত জনৈক বিশ্লেষকে লিখিছিল, ‘হে বড়োসকল, তোমালোকেও বুজা উচিত। অসমে তোমালোককো কম উপকাৰ কৰা নাই। অসমীয়াত্বৰ মাজেৰেই তোমালোকৰ হাজাৰজনৰ প্ৰকাশ হৈছে। গতিকে অসমীয়াক ইমান ঘিণ নকৰিবা।’ সেই একেটা লিখাতেই কবিগুৰু ৰবীন্দ্ৰনাথ আৰু স্বামী বিবেকানন্দকো কটু কথা শুনাইছিল। প্ৰকাৰন্তৰে ঘৃণা প্ৰকাশ কৰিছিল। জাতিৰ উচ্চাত্মিকাৰ আধাৰ থাকিবও পাৰে, কিন্তু এনে গুৰু সদৃশ বাণীৰ অৰ্থ কি? নিজে বিশ্ববৰেণ্য বুলি নামানিলেও অন্ততঃ চুবুৰীয়া জাতিটোৰ নমস্য বুলিয়েই ঐতিহাসিক ব্যক্তিদ্বয়ৰ প্ৰতি এনে দৃষ্টিকটু মন্তব্য কেনে বুদ্ধিমত্তাৰ পৰিচায়ক? আমাৰ আওপুৰণি বৰ্ণনাটোত অসমীয়া ভাষা ‘জগত সভালৈ লৈ যোৱাৰ আহ্বানো সততে শুনিবলৈ পোৱা যায়। কোনো লৈ যাব? দুই চাৰিখন অসমীয়া পুথি আমাৰ দৰে প্ৰৱাসীয়ে লগত লৈ গলে নিশ্চয় নহ’ব। অসমীয়াত সৃষ্টিশীল কৰ্ম হ’ব লাগিব, আন ভাষালৈ অনুবাদ কৰিব লাগিব, কৰোৱাব লাগিব। তাৰ বাবে আন ভাষাও শিকিব লাগিব। আন ভাষাভাষীয়ে তেতিয়াহে পঢ়িব, ভাল বুলি প্ৰশংসা কৰিব। পিছে ক’ত এই উদ্যম। ক’ত বিবৰ্তনৰ যুদ্ধত প্ৰণেপণে দৌৰাৰ যো জা?
আমাৰ হুঙ্কাৰ-সাৱধান বাণী সমূহো অন্তঃসাৰশূন্য। ‘মাহী আইৰ দৃষ্টি,’ ‘বাংলাদেশীক ৰঙা দলিচা,’ ‘শেষ বিন্দু তেজ’ ইত্যাদি ৰূপকৰ ব্যৱহাৰো যথাৰ্থ নহয়। ৰূপকৰ বিভ্ৰান্তিমূলক ব্যৱহাৰে আবেগ-অনুভূতি জগাই তোলে ঠিকেই, কিন্তু অস্তিত্ব ৰক্ষাৰ বাবে প্ৰয়োজনীয় উদ্যম নোযোগায়। নতুন প্ৰজন্মক মনোবল নোযোগোয়। পুৰণি চিন্তাই পিছলৈ আঁজুৰি ধৰি ৰাখিলে বিৱৰ্তনৰ সংগ্ৰামত পিছ পৰি যোৱাটো অৱশ্যম্ভাবী। সৌভাগ্যবশতঃ অথবা দুৰ্ভাগ্যবশতঃ সহস্ৰাব্দৰ প্ৰজন্মক আমাৰ ধ্যান-ধাৰণাৰে প্ৰভাৱিত কৰা সহজ নহয়। সমাজবিজ্ঞানীয়ে নতুন প্ৰজন্মৰ দৃষ্টিৰে জগতখন কেনেদৰে বুজিব পাৰি, তেওঁলোকৰ সৈতে কাৰ্যকৰীভাৱে ভাৱ বিনিময় কৰিব পাৰি, এতিয়াও ঠিৰাং কৰিব পৰা নাই। আমাৰ আওপুৰণি চিন্তা-ধাৰণা, উচ্চাত্মিকা ভৰা উচ্চবাচ্য দৰাচলতে অৰণ্য ৰোদন।
সহযোগিতা বা সুস্থ প্ৰতিযোগিতাহে সভ্যজাতিসমূহৰৰ লক্ষণ। জৈৱ-বিবৰ্তনৰ চিকাৰী-চিকাৰৰ মাজৰ সংঘাতৰ ধাৰণা সামাজিক ক্ষেত্ৰত হয়তো প্ৰযোজ্য নহয়। সেয়ে হলেও পুৰণীকলীয়া চিন্তা-ধাৰণাৰ মহাপ্ৰাচীৰখনৰ অতিক্ৰম কৰিব নোৱাৰিলে আমি ৰুপান্তৰ-পৰিবৰ্তন আনিব নোৱাৰো সেয়া ধূৰূপ। নতুন চিন্তাৰে অন্ততঃ পৰিবৰ্তিত পৰিস্থিতিত নতুন ব্যাখ্যা আৰু কথোপকথন শৈলীৰে সহস্ৰাব্দৰ প্ৰজন্মক উদ্দীপ্ত কৰিব পাৰিব লাগিব।
